کاردرمانی اوتیسم
کاردرمانی اوتیسم: متخصصین کاردرمانی افرادی هستند که دوره کارشناسی یا بالاتر را در دانشگاه گذرانده و مجوز فعالیت دریافت کرده اند. آنها طیف گسترده ای از مهارت ها را دارند و در قسمت های مختلف کار میکنند، از بیمارستان یا کلینیک گرفته تا مدرسه و خانه . تمرکز کلی آنها بر بهبود توانایی مراجعین برای شرکت در فعالیت های روزمره زندگی است که این فعالیت ها ممکن است شامل هر چیزی باشد، از انجام تکالیف مدرسه گرفته تا بازی با همسالان یا انجام کارهای شخصی مانند لباس پوشیدن یا مسواک زدن.
چرا کاردرمانگران با کودکان اوتیسم کار می کنند؟
بسیاری از کاردرمانگران با کودکانی کار می کنند که مشکلات فیزیکی ناشی از اختلالاتی مانند فلج مغزی یا آسیب مغزی تروماتیک دارند. کودکان اوتیستیک ممکن است ناتوانی جسمی عمده ای نداشته باشند، اما بسیاری از آنها با چالش های خاصی دست و پنجه نرم می کنند، از جمله:
-تون حرکتی پایین (عضلات ضعیف)
-اختلال عملکرد حسی (پاسخ بیش از حد یا خیلی کم به لمس، صدا، نور، بو یا مزه)
-مشکل در برنامه ریزی حرکتی (عدم هماهنگی)
-فقدان مهارت های تقلیدی که به کودکان کمک می کند تا مهارت های بازی و مهارت های زندگی روزمره را بیاموزند.
- فقدان مهارت های اجتماعی که به کودکان کمک می کند یاد بگیرند که چگونه در یک محیط گروهی با همسالان ارتباط بگیرند و در فعالیت های بدنی شرکت کنند.
همه این چالش‌ها را می‌توان از طریق اشکال مختلف کاردرمانی (کاردرمانی جسمی، کاردرمانی ذهنی، کاردرمانی ادراکی-حرکتی و کاردرمانی یکپارچگی حسی) برطرف کرد.
کاردرمانی اوتیسم باید در بازی درمانی، توانبخشی حرکات ظریف دست، درمان یکپارچگی حسی، درمان مهارت های اجتماعی یا حتی رفتار درمانی تخصص داشته باشند.
چگونه کاردرمانگران برنامه های درمانی را تدوین می کنند: - از آنجایی که شرایط هر کودک متفاوت است،متخصصین کاردرمانی سعادت آباد(تاک) که سالها تجربه کار با کودکان اوتیستیک را دارند، برنامه های فردی را برای برآوردن نیازهای هر کودک طراحی می کنند. توجه به این نکته مهم است که کاردرمانی اوتیسم در مدارس باید بر نیازهای شناسایی شده از طریق برنامه آموزشی فردی کودک تمرکز کند در حالی که درمانگرانی که در خانه یا کلینیک کار می کنند طیف وسیع تری از گزینه ها را پیش رو دارند. به طور معمول، متخصصین کاردرمانی سعادت آباد برای تعیین نیازهای حمایتی کودک از آزمون ها و ارزیابی های تثبیت شده استفاده می کنند. یکی از این تست ها چک لیست اصلاح شده برای اوتیسم در کودکان نوپا (M-CHAT) است. دیگر آزمون ها عبارتند از:
- ارزیابی عملکرد مدرسه (SFA)
- ارزیابی کودکان از مشارکت و لذت/ اولویت فعالیت های کودکان (CAPE/PAC)
- ارزیابی عادات زندگی (Life-H)
- ارزیابی حرکت برای کودکان – ویرایش دوم (Movement ABC2)
- تست مهارت حرکتی Bruininks-Oseretsky، ویرایش دوم (BOT-2)
- اندازه گیری پردازش حسی
- تست یکپارچگی حسی و پراکسیس (SIPT)
- علاوه بر تست های فوق، متخصصین کاردرمانی غرب تهران (تاک) اغلب کودکان را در طیف وسیعی از محیط‌ها مشاهده میکنند تا ببینند تا چه حد می‌توانند وظایف روزمره زندگی را به خوبی انجام دهند. برای مثال، آنها ممکن است تماشا کنند تا ببینند آیا کودک می‌تواند لباس بپوشد و دکمه‌هایش را ببندد، در یک دفترچه بنویسد، در زمین بازی مناسب بازی کند، با قیچی برش دهد یا در یک فعالیت گروهی شرکت کند. آنها همچنین ممکن است تماشا کنند تا ببینند آیا تحریکات حسی خاص مانند نورهای فلورسنت، صداها یا بوهای تند برای کودک مشکل ایجاد میکنند یا خیر.
- پس از تکمیل تست ها و مشاهدات، درمانگران مرکز کاردرمانی سعادت آباد، مجموعه ای از اهداف درمانی فردی را برای کودک برنامه ریزی می کنند. این اهداف برای هر مراجع منحصر بفرد هستند و به سطح حمایت و نیازهای خاص کودک بستگی دارند. برخی احتمالاً به بهداشت شخصی و مهارت های زندگی مربوط می شوند، برخی دیگر به محیط آموزش و مدرسه و برخی دیگر به عملکرد در محیط اجتماعی مربوط می شوند.
- چگونه کاردرمانگران با کودکان اوتیسم کار می کنند؟
به طور معمول، کاردرمانگران با کودکان اوتیستیک در کلینیک کار می کنند. مراکز توانبخشی اوتیسم دارای “اتاق های حسی” هستند که در آن کودکان می توانند با تاب ها، توپ ها، ترامپولین و سایر تجهیزات ارتباط برقرار کنند. در موارد دیگر، درمانگر ممکن است توپ های ورزشی، طناب های پرش و سایر تجهیزات را به همراه داشته باشد. علاوه بر این، درمانگران ممکن است: - از تکنیک هایی برای کمک به تقویت دست ها، پاها یا محور بدن کودک استفاده کنند
-یا ابزارهایی مانند جلیقه وزن دار یا مداد بزرگ را برای بهبود تمرکز و آسانتر کردن برخی کارها فراهم کنند
-یا با کودک در محیط هایی همچون مدرسه، ورزشگاه، کلاس هنر یا کلاس موسیقی کار کنند.
در برخی موارد، به ویژه در مورد کودکان بسیار کوچک، درمانگران به خانه کودک می آیند. آنها حتی ممکن است مستقیماً با والدین کار کنند و به والدین نشان دهند که چگونه مداخله درمانی را حتی زمانی که درمانگر حضور ندارد ادامه دهند.
نقش درمان یکپارچگی حسی:
قبل از سال 2013، کاردرمانی به عنوان بخش مهمی از روند توانبخشی کودکان اوتیسم ارائه می شد، اما اختلال عملکرد حسی بخشی از معیارهای اختلال طیف اوتیسم (ASD) نبود.
در سال 2013 با انتشار DSM-5 معیارهای جدیدی ایجاد شد و مسائل اختلال حسی به لیست صفات اوتیسم اضافه شد.
فهرست مسائل حسی اکنون شامل واکنش بیش از حد یا واکنش کم به محرک‌ها (نورها، صداها، مزه‌ها، لمس و غیره) یا علاقه‌های غیرعادی به محرک‌ها (نگاه کردن به نورها، چرخاندن اجسام و غیره) است.
این تغییر به این دلیل بود که اکثر افراد اوتیستیک، از جمله آنهایی که نیازهای حمایتی کمی دارند، واکنش‌های شدیدی نسبت به ورودی‌های حسی دارند. امروزه، کاردرمانی یکپارچگی حسی(SI) بخش مهمی از درمان و توانبخشی کودکان اوتیسم است.
کاردرمانی اوتیسم
درمان یکپارچگی حسی از طیف وسیعی از تکنیک‌ها مانند تاب خوردن، دویدن، پریدن، هل دادن، فشردن، غلت زدن، تحریک حس سطحی و عمقی، تحریکات وستیبولار و تعادلی و قرار گرفتن در معرض صداهای انتخابی استفاده میکند تا به کودکان (و بزرگسالان) با مشکلات پردازش حسی کمک کند تا واکنش بیش از حد یا نا متناسب به تحریکات و دروندادهای حسی را کاهش دهند.
کاردرمانی اوتیسم کلینیک توانبخشی سعادت آباد در زمینه مهارت‌های اجتماعی آموزش دیده‌اند و بسیاری از کاردرمانگران از یک رویکرد چند رشته‌ای استفاده میکنند که کاردرمانی را با سایر ابزارهای آموزش اجتماعی و نوآورانه ترکیب میکنند. مثلا:
کاردرمانگران ممکن است بر روی آگاهی بدنی و هماهنگی فضایی در قالب یک فعالیت گروهی در زمین بازی مانند تاب خوردن، دنبال بازی ، بالا رفتن از موانع و یا توپ بازی کار کنند. در این حالت این امکان برای کاردرمانگر فراهم می شود تا همزمان بر روی مهارت های فیزیکی، عاطفی، شناختی وتعامل اجتماعی کار کنند.
کاردرمانی برای بزرگسالان اوتیسم:
بسیاری از بزرگسالان کاردرمانی اوتیسم دریافت می کنند. برای برخی، کاردرمانی ابزاری برای ایجاد مهارت‌های زندگی روزمره مانند آشپزی، تمیز کردن، لباس پوشیدن، مرتب کردن وسایل و غیره است. برای برخی دیگر، ابزاری برای مدیریت استرس، ایجاد استقامت فیزیکی یا افزایش مهارت‌های تفریحی و درنهایت بهبود اعتماد بنفس است.
هنگام جستجو یا ارزیابی کاردرمانگران، تعیین اینکه آیا درمانگر تجربه و آموزش کار با افراد اوتیستیک را دارد یا خیر، مهم است. اوتیسم با سایر اختلالات رشدی کاملاً متفاوت است و بسیار مهم است که درمانگر، کودک شما را درک کند و بتواند به خوبی با او ارتباط برقرار کند. در برخی از موارد، یک درمانگر آموزش دیده و دارای مجوز یک برنامه کاردرمانی تنظیم می کند و سپس بخشی از کار روزانه را به یک مربی آموزش دیده در زمینه اوتیسم واگذار می کند.
کاردرمانی اوتیسم کاری تیمی است که باید توسط متخصصین با تجربه کاردرمانی، گفتاردرمانی، رفتاردرمانی و روانشناسی انجام شود، آنچه حائز اهمیت است ارتباط مستمر تیم توانبخشی با هم است تا اهداف درمانی در مسیری مشخص و هماهنگ پیش برده شود زیرا دیده میشود گاها کودک در مراکز مختلف و توسط تراپیست هایی که ارتباط و مشاوره کارشناسی با هم ندارند تحت پروسه توانبخشی هستند و هر یک از درمانگران بر اساس نظر شخصی و بدون هماهنگی با سایر اعضا با مراجع کار میکند و تجربه نشان داده است که در این حالت نتایج به دست آمده مطلوب و ایده آل نخواهد بود و خانواده بین متدها و نظرات متفاوت سردرگم میشود.
متخصصین کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی سعادت آباد علاوه بر تسلط بر اخرین دستاوردهای علمی، پشتوانه سالها تجربه و کار تیمی منسجم را دارا هستند و ارتباط مستمر علمی و عملی اعضای تیم توانبخشی با هم جز لاینفک عملکرد کلینیک تاک است و نتایج به دست آمده در زمینه بهبود مراجعین مرکز کاردرمانی سعادت آباد، موید تلاش و دلسوزی بدون وقفه متخصصین تاک است.
سید محسن احکامی
کارشناس ارشد کاردرمانی