کلاب فوت یا پاچنبری (4 تمرین موثر)
کلاب فوت یا پاچنبری اختلالی است که در بدو تولد وجود دارد (مادرزادی) که باعث می‌شود یک یا هر دو پا خمیده و با زاویه‌ای شبیه چوب گلف به نظر برسد. این وضعیت ناخوشایند پا و مچ پا دردناک نیست، اما مهم است که مدت کوتاهی پس از تولد برای اصلاح جهت پا، درمان را شروع کنید تا زمانی که کودک آماده شروع به راه رفتن شد، آماده باشد.
اختلال پاچنبری یا کلاب فوت Club foot در نوزادان، یک وضعیت ناهنجاری است که معمولاً در دوره انتهایی بارداری یا زمان تولد مشخص می‌شود.
شیوع اختلال پاچنبری در نوزادان حدود ۱ تا ۳ درصد است. بر اساس آمارهای موجود، در سراسر جهان، سالانه 150000 تا 200000 نوزاد مبتلا به فوت پرانتزی متولد می‌شوند. بدون درمان، بدشکلی پای پرانتزی باعث یک عمر ناتوانی می‌شود زیرا فرد مبتلا درد و مشکل در راه رفتن را تجربه می‌کند.
● علائم اختلال کلاب فوت
- الگوی پاچنبری: پایی که تحت تاثیر پاچنبری قرار گرفته است به سمت داخل و پایین پیچ خورده است. پا کوتاه‌تر از پای معمولی و عضلات ساق پا در اندام آسیب‌دیده کوچک‌تر خواهد بود. تغییر شکل احساس می‌شود که “تثبیت شده” و قابل اصلاح به صورت دستی نیست و به خودی خود برطرف نمی‌شود.
- تغییر در شکل پا: شکل غیرطبیعی پا، که میتواند به صورت منحنی باشد.
- مشکلات در قدم زدن: ممکن است نوزاد با در زمان راه رفتن دشواری در قدم زدن داشته باشد.
● تشخیص کلاب فوت
تشخیص ابتلا به چنین عارضه‌ای اصلا کار سختی نیست به طوری که هر فرد عادی دیگری نیز میتواند با مشاهده آن متوجه بروز ناهنجاری در ناحیه پا نوزاد شود اما برای تشخیص دقیق‌تر آن پزشک در طی معاینات بالینی از ابزارهای پیشرفته دیگری هم‌چون انواع تصویربرداری‌ها استفاده می‌کند تا با نتایج به دست آمده نسبت به درمان آن اقدام کند.
▪︎ سونوگرافی
▪︎ ام آر آی
▪︎ اشعه ایکس
همه جزو مواردی هستند که ممکن است تجویز شوند.
● علل کلاب فوت یا پاچنبری
علل ایجاد الگوی کلاب فوت در نوزادان ممکن است به عوامل مختلفی برگردد. کلاب فوت عمدتاً ایدیوپاتیک یا ناشناخته است. اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی نقش اصلی را ایفا می‌کنند و برخی تغییرات ژنی خاص با آن مرتبط است، اما این هنوز به خوبی درک نشده است. به نظر می‌رسد از طریق خانواده‌ها منتقل می‌شود.
برخی از علل احتمالی عبارتند از:
عوامل ژنتیک: ایجاد الگوی کلاب فوت میتواند علت ژنتیکی داشته باشد. وجود این الگو در خانواده یا والدین، میتواند به عنوان یک عامل ژنتیکی برای انتقال این وضعیت به نسل بعدی محسوب شود. اگر یکی از والدین یا هر دوی آنها الگوی کلاب فوت داشته باشند، احتمال اینکه این وضعیت به نوزاد منتقل شود، افزایش می‌یابد. اما این موضوع پیچیده است و عوامل دیگری نیز ممکن است در ایجاد این وضعیت ناهنجاری نقش داشته باشند، از جمله محدودیت فضای رحمی یا فشار مکرر بر روی پاها. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب الگوی کلاب فوت در نوزادان، مشاوره با پزشک و کاردرمانگر توصیه می‌شود.
محدودیت فضای رحمی: در مواردی که فضای رحمی برای جنین کم بوده و نوزاد کمتر از حد نرمال حرکت کرده باشد، احتمال ایجاد الگوی کلاب فوت افزایش می‌یابد.
فشار مکرر بر روی پاها: در برخی موارد، فشار مکرر بر روی پاها در طول رشد جنین در رحم ممکن است باعث ایجاد الگوی کلاب فوت شود.
الگوی کلاب فوت به وضعیتی اشاره دارد که پاها به سمت داخل خم می‌شوند و فاصله بین آنها کاهش می‌یابد. این وضعیت باعث می‌شود که پاها در قسمت زانو از هم جدا شوند. الگوی کلاب فوت میتواند در پا یک یا هر دو طرف رخ دهد و میتواند درجه متفاوتی از شدت داشته باشد.
کلاب فوت یا پاچنبری
● عوامل خطر ایجاد کلاب فوت یا پاچنبری:
1- جنسیت: در نوزادان پسر شایعتر است.
2- سابقه ی خانوادگی: در خانواده هایی که سابقه کلاب فوت وجود دارد احتمال بروز این ناهنجاری بیشتر است..
3- استعمال دخانیات در دوران بارداری
4- کم بودن مایع آمنیوتیک در دوران بارداری (مایع دربرگیرنده ی جنین در رحم)
5- ابتلا به عفونت یا مصرف داروهای غیرمجاز در دوران بارداری
اگر الگوی کلاب فوت یا پاچنبری در نوزاد مشاهده شود، مشاوره پزشکی و کاردرمانی در جهت تشخیص علت و درمان مناسب این وضعیت توصیه می‌شود.
● درمان کلاب فوت یا پا چنبری:
گزینه‌های درمان پاجنبری متفاوت است اما دو گزینه اصلی وجود دارد:
■ کشش و گچ‌گیری
■ جراحی پاچنبری
پزشک ارتوپد گزینه درمانی را بر اساس ویژگی‌های خاص پای کودک شما توصیه می‌کند.
کشش و گچ‌گیری رایج‌ترین درمان کلاب فوت است. در این روش، ارتوپد پای کودک شما را در موقعیت صحیح قرار می‌دهد. سپس در مرحله بعد، پزشک پا یا پا را در گچ قرار می‌دهد تا در جای خود بماند. در نهایت، پزشک شما یک جراحی جزئی برای گسترش تاندون آشیل انجام خواهد داد. پس از درمان، پزشک احتمالاً تمرینات کششی منظم همراه با کفش‌های مخصوص یا بریس‌ها را برای حفظ شکل مناسب پای کودک توصیه می‌کند.
کودک شما احتمالاً به مدت 3 ماه 24 ساعت در روز از کفش‌ها و بریس‌ها استفاده می‌کند و سپس در طول خواب شبانه و استراحت‌ها تا سه سال است.
- کورکتورهای پا: استفاده از ارتوزها یا دستگاه‌های کورکتوری برای تصحیح وضعیت پا و اصلاح پاچنبری.
جراحی ارتوپدی:
در مواردی که مشکلات پاچنبری شدید و بدون پاسخ به روش‌های محافظتی معمولی باشد، جراحی تصحیحی ممکن است لازم باشد.
در طی جراحی، پزشک تاندون‌ها و لیگامانهای پای کودک را کشیده یا تغییر می‌دهد تا پا در یک راستای مناسب قرار گیرد. پس از جراحی، کودک به مدت دو ماه از گچ استفاده می‌کند و به دنبال آن یک بریس مخصوص به مدت یک سال برای حفظ وضعیت سالم پا قرار می‌گیرد.
● تمرینات کاردرمانی بعد از جراحی کلاب فوت:
- تمرینات انعطاف‌پذیری: برای بهبود انعطاف‌پذیری و جنبش پا بعد از جراحی.
- تمرینات تقویتی: برای تقویت عضلات پا و ساق پا به منظور حمایت از پا و جلوگیری از بازگشت اختلال.
- تمرینات کسب الگوهای حرکتی طبیعی مانند غلت زدن و سینه خیز رفتن
● کاردرمانی و توانبخشی پاچنبری یا کلاب فوت:
کاردرمانی از مهمترین درمان های اصلاح کلاب فوت میباشد. کاردرمانگر با توجه به شدت این ناهنجاری و سن کودک میتواند تمرینات لازم برای اصلاح این دفورمیتی را انجام می دهد. بهترین سن اصلاح کلاب فوت ابتدای نوزادی است. در ادامه به برخی از تمرینات کاردرمانی میپردازیم:
1- کودک را روی زمین قرار داده و با یک دست بالای زانو و با دست دیگر زیر پاشنه را میگیریم تا استخوان پاشنه بین انگشت شست و اشاره قرار بگیرد. به آرامی پای کودک را به بیرون چرخانده و سپس پاشنه را طوری فشار میدهیم که پنجه ی پا به سمت صورت قرار بگیرد این تمرین برای کشش عضلات پای کودک است.
2- برای تقویت و انعطاف پذیری عضلات پای کودک و نیز کشش تاندون کف پا (فاشیای کف پا)، نوزاد را به پشت بخوابانید. با یک دست بالای مچ پا و با دست دیگر وسط پای نوزاد را بگیرید و به آرامی پای او را به پایین فشار دهید تا در پایی که دارای کلاب فوت میباشد کشش ایجاد شود
3- ماساژ کف پا: با یک دستتان زیر پاشنه و مچ پا و با دست دیگر وسط کف پای نوزاد را بگیرید. به آرامی و بدون فشار آوردن به انگشت شست، پا را به سمت بیرون فشار دهید تا صاف شود.
در صورتی که کاردرمانی در دوران نوزادی برای کودک دارای کلاب فوت انجام نشده باشد در سنین بالاتر هم میتوان از کاردرمانی بهره برد و با توجه به سن فرد میتوان تمرینات عملکردی بیشتری انجام داد ، در ادامه به تعدادی از تمرینات برای افراد دارای کلاب فوت در سنین بزرگسالی اشاره میکنیم:
۱. تقویت عضلات روی ساق پا:
برای تقویت این گروه از عضلات اندام تحتانی از فرد میخواهیم در حالی که پاشنه ی پایش روی زمین قرار دارد ، پنجه ی پا را به بالا بیاورد ، برای انجام این تمرین میتوان از کش پیلاتس هم کمک گرفت.
۲. در کودکانی که به مرحله ی راه رفتن رسیده اند میتوان از انها خواست به حالت چمباتمه روی زمین نشسته و بازی کنند.
۳. راه رفتن روی لبه پا و یا ایستادن روی لبه ی پا تمرین مناسبی برای تقویت عضلات اندام تحتانی و اصلاح کلاب فوت میباشد.
۴. تمرینات کشش اندام تحتانی مثل حرکت پنجه ی پا به بیرون و یا بالا نیز تمرین مناسبی برای رفع کوتاهی عضلات و اصلاح کلاب فوت میباشد.